ภิกษุทั้งหลาย ! ก็อริยสัจคือหนทางเป็นเครื่องให้ถึงความดับไม่เหลือแห่งทุกข์นั้น เป็นอย่างไรเล่า ?

คือหนทางอันประกอบด้วองค์แปดอันประเสริฐ นี้เอง,

องค์แปดคือ :-

ความเห็นชอบ, ความดำหริชอบ, 

การพูดจาชอบ, การงานชอบ, การเลี้ยงชีพชอบ, 

ความเพียรชอบ, ความระลึกชอบ, ความตั้งใจมั่นชอบ

ภิกษุทั้หลาย ! ความเพียรชอบเป็นอย่างไร ?

ภิกษุทั้งหลาย ! ความรู้ในทุกข์, ความรู้ในเหตุให้เกิดทุกข์, ความรู้ในความดับไม่เหลือแห่งทุกข์, ความรู้ในหนทางเป็นเครืองให้ถึงความดับไม่เหลือแห่งทุกข์ อันใด, นี้เราเรียกว่า  สัมมาทิฏฐิ

ภิกษุทั้งหลาย ! ความดำริชอบเป็นอย่างไร ?

ภิกษุทั้งหลาย ! ความดำริในการออกจากกกาม ความดำริในการไม่พยายาม ความดำริในการไม่เบียดเบียน นี้เราเรียกว่า  ส้มมาสังกัปปะ

ภิกษุทั้งหลาย ! การพูดจชอบเป็นอย่างไรเล่า ?

ภิกษุทั้งหลาย  การเว้นจากการพูดเท็จ การเว้นจากการพูดยุให้แตกกัน  การเว้นจากการพูดหยาบ การเว้นจากการพูดเพ้อเจ้อ  

นี้เราเรียกว่า   สัมมาวาจา

ภิกษุทั้งหลาย    การงานชอบเป็นอย่างไร  ?

ภิกษุทั้งหลาย    การเว้นจากการฆ่าสัตว์  การเว้นจากการถือเอาสิ่งของที่เจ้าของไม่ได้ให้  การเว้นจากการประพฤติผิดในกามทั้งหลาย  นี้เราเรียกว่า   สัมมากัมมันตะ

ภิกษุั้ทั้งหลาย    การเลี้ยงชีพชอบเป็นอย่างไร  

ภิกษุทั้งหลาย    อริยสาวกนี้ ละมิจฉาชีพเสีย  สำเร็จความเป็นอยู่ด้วยสัมมาชีพ  นี้เราเรียกว่า   สัมมาอาชีวะ

ภิกษุทั้งหลาย    ความเพียรชอบเป็นอย่างไร   ?  

ภิกษุทั้งหลาย    ภิกษุนี้  ย่อมปลูกความพอใจ ย่อมพยายาม ย่อมปรารภความเพียร ย่อมประคองจิต ย่อมตั้งจิตไว้  เพื่อความไม่บังเกิดขึ้นแห่งอกุศลธรรมทั้งหลาย อันเป็นบาป ที่ยังไม่ได้บังเกิดขึ้น  ย่อมปลูกความพอใจ ย่อมพยายาม ย่อมปรารภความเพียร ย่อมประคองจิต ย่อมตั้งจิตไว้ เพื่อการละเสียซึ่งอกุศลธรรมทั้งหลายอันเป็นบาป  ที่บังเกิดขึ้นแล้ว  ย่อมปลูกความพอใจ  ย่อมพยายาม  ย่อมปรารภความเพียร  ย่อยประคองจิต  ย่อมตั้งจิตไว้  เพื่อความยั่งยืน  ความไม่เลอะเลือน   ความงอกงามยิ่งขึ้น ความไพบูลย์  ความเจริญ ความเต็มรอบแห่งกุศลธรรมทั้งหลายที่บังกิดขึ้นแล้ว นี้เราเรียกว่า  สัมมาวายามะ

ภิกษุทั้งหลาย    ความระลึกชอบเป็นอย่างไร  ?

ภิกษุทั้งหลาย    ภิกษุนี้  เป็นผู้มีปกติพิจารณาเห็นกายในกายอยู่  มีความเพียรเป็นเครื่องเผากิเลส มีความรู้สึกตัวทั่วพร้อม  มีสติ  นำความพอใจและความไม่พอใจในโลกออกเสียได้  เป็นผู้มีปกติพิจารณาเห็นเวทนาในเวทนาทั้งหลายอยู่  มีความเพียรเป็นเครื่องเผากิเลส มีความรู้สึกตัวทั่วพร้อม  มีสติ  นำความพอใจและความไม่พอใจใน,ออกเสียได้  เป็นผู้มีปกติพิจารณาเห็จิตในจิตอยู่  มีความเพียรเป็นเครื่องเผากิเลส   มีความรู้สึกตัวทั่วพร้อม  มีสติ  นำความพอใจและความไม่พอใจในโลกออกเสียได้   เป็นผู้มีปกตพิจารณาเห็นธรรมในธรรมทั้งหลายอยู่  มีความเพียรเป็นเครื่องเผากิเลส  มีความรู้สึกตัวทั่วพร้อม  มีสติ  นำความพอใจและความไม่พอใจในโลกนี้ออกเสียได้   นี้เราเรียกว่า   สัมมาสติ

ภิกษุทั้งหลาย    ความตั้งใจมั่นชอบเป็นอย่างไร   ?

ภิกษุทั้งหลาย     ภิกษุนี้  เพราะสงัดจากกามทั้งหลาย เพราะสงัดจากอกุศลธรรมทั้งหลาย  ย่อมเข้าถึงฌานที่หนึ่งอันมีวิตวิจาร มีปิติและสุข  อันเกิดแต่วิเวก  แล้วแลอยู่  เพราะวิตกวิจารรำงับลง   เธอเข้าถึงฌานที่สอง อันเป็นเครื่องผ่องใสแห่งใจในภายใน  ให้สมาธิเป็นธรรมอันเอกผุดขึ้น ไม่มีวิตกมไ่มีวิจาร มีแต่ปิติและสุข อันเกิดแต่สมาธิแล้วแลอยู่  เพราะมีปิติจางหายไป  เธอเป็นผู้เพ่งเฉยอยู่ได้  มีสติ  มีความรู้สึกทั่วพร้อมและได้เสวยสุขด้วยนามกายย่อมเข้าถึงฌานที่สาม  อันเป็นฌานที่พระอริยเจ้าทั้งหลายกล่าวสรรเสริญผู้ได้บรรลุ "เป็นผู้เฉยอยู่ได้  มีสติ   มีกายอยู่เป็นสุข"  แล้วแลอยู่  เพราะละสุขและทุกข์เสียได้และเพราะความดับหายไปแห่งโสมนัสและโทมนัสในกาลก่อน  เธอย่อมเข้าถึงฌานที่สี่  อันไม่ทุกข์และไม่สุขมีแต่สติอันบริสุทธิ์ เพราะอุเบกขา  แล้วแลอยู่    นี้เราเรียกว่า   สัมมาสมาธิ

ภิกษุทั้งหลาย   นี้เราเรียกว่า   อริยสัจ  คือ  หนทางเป็นเครื่องให้ถึงความดับไม่เหลือแห่งทุกข์

                                                                                  มหา.  ที.  ๑o / ๓๔๘ / ๒๙๙

                                                                      มหาวรรค   ทีฆนิกาย  เล่ม ๑o หน้า ๓๔๘ ข้อที่ ๒๙๙